Skip to main content
Uw zoekacties: Dienst der Zuiderzeewerken

1015 Dienst der Zuiderzeewerken

beacon
 
 
Geschiedenis van de archiefvormende organen
Algemeen
De Dienst der Zuiderzeewerken, na 1977 de Directie Zuiderzeewerken van de Rijkswaterstaat
1015 Dienst der Zuiderzeewerken
Geschiedenis van de archiefvormende organen
De Dienst der Zuiderzeewerken, na 1977 de Directie Zuiderzeewerken van de Rijkswaterstaat
De Dienst der Zuiderzeewerken werd ingesteld op 31 mei 1919 *  met een speciale, op de wat van 1918 gebaseerde taak, naast de Rijkswaterstaat en was gevestigd te Den Haag. De Dienst kwam onder leiding van een eigen Directeur-Generaal te staan. In hetzelfde jaar werd de Zuiderzeeraad ingesteld. De Zuiderzeeraad had de taak gekregen de regering -gevraagd of ongevraagd- te adviseren Inzake de voorbereiding en uitvoering van de Zuiderzeewerken en inzake het in cultuur brengen van de drooggevallen polders. Ook had de Raad de bevoegdheid toezicht uit te oefenen op de uitvoering van de werken. Bij kb van 27 februari 1937 *  , ging de leiding van de Dienst der Zuiderzeewerken over naar de Directeur-Generaal van de Rijkswaterstaat, terwijl 'met de uitvoering van de dienst werd belast een Hoofdingenieur-Directeur van de Rijkswaterstaat of een Hoofdingenieur der Zuiderzeewerken". Dit werd pas effectief op 1 mei 1937 krachtens het kb van 20 maart 1937, (Stbl. 590).
Het resultaat was dat nu een duidelijke verbinding met de Rijkswaterstaat tot stand was gebracht. In 1940 werd bij Ministeriële Beschikking van 29 februari 1940 bepaald dat de met de uitvoering van de dienst belaste hoofdambtenaar voortaan zou worden aangeduid als 'Hoofd van de Dienst der Zuiderzeewerken'. Het hoofd van de dienst moest zijn voorstellen rechtstreeks aan de minister zenden, maar de behandeling van de Zuiderzeewerken geschiedde door de Directie van de Rijkswaterstaat. Na de Tweede Wereldoorlog, op 10 januari 1946, werd de beschikking van 1940 teruggedraaid. Op 14 januari kwam het tot een incorporatie van de Dienst der Zuiderzeewerken in de Rijkswaterstaat. De Dienst der Zuiderzeewerken had na de bouw van de Afsluitdijk als werkterrein het IJsselmeer en beheerde de gemaakte werken tot het ogenblik van overdracht aan een der regionale directies, of aan een provincie, gemeente of waterschap. Het karakter van de dienst was echter meer dat van een bouwdirectie dan van een regionale directie.
In 1975 werd overwogen om de dienst op te heffen en de nog resterende werkzaamheden, zoals de nog te verwachten aanleg van de Markerwaard, onder te brengen bij de andere directies. Maar toch werd besloten dat de Dienst der Zuiderzeewerken een volwaardige regionale directie zou worden met een eigen beheersgebied en een eigen bouwtaak *  . De Dienst verhuisde van Den Haag naar Lelystad. Op 1 februari 1977 werd de naam van de Dienst bij Ministeriële Beschikking van 25 november 1976 gewijzigd in Directie Zuiderzeewerken van de Rijkswaterstaat.
De overgang van dienst naar directie ging gepaard met belangrijke wijzigingen in de organisatie. De Dienst kende een aantal afdelingen *  op uitvoerings- en beheersniveau die bij de reorganisatie van 1977 of opgeheven of tot dienstkring omgevormd werden. In plaats van afdeling E (Dijkbouw) en afdeling F (Kunstwerken) kwamen vier hoofdafdelingen RF, WX, AN en TX geheten. Onder de afdeling WX kwamen de dienstkring Noordoostpolder, voorheen afdeling C, de dienstkring Flevoland-Oost, voorheen afdeling G, en de dienstkring Flevoland-Zuid, voorheen ook afdeling C. Onder de afdeling AN kwamen de dienstkring Afsluitdijk, voorheen afdeling A, de dienstkring IJsselmeer en Markermeer, voorheen afdelingen E en G, en de dienstkring Randmeren, die taken overnam van de Directies Noord-Holland, Overijssel en Gelderland. De afdeling B (afdeling Waterloopkunde of Waterloopkundige Dienst) was in 1976 al opgeheven. Bij de reorganisatie gingen de taken van deze afdeling gedeeltelijk over op de afdeling AN. Dit betroffen de taken dagelijks beheer van het water van het IJsselmeer, berichtgevingen betreffende het IJsselmeerpeil, bemonstering van de waterkwaliteit en de waterverontreiniging *  .
De afdelingen B, D en H hadden specifieke taken die niet direkt tot de uitvoering gerekend konden worden. De dienstkringen die belast waren met de dagelijkse uitvoering van de (beheers)taken waren: dienstkring Afsluitdijk (in Den Oever), dienstkring Noordoostpolder (in Emmeloord), dienstkring Flevoland-Zuid (in Almere), dienstkring Flevoland-Oost (in Lelystad), dienstkring Randmeren (in Lelystad) en tenslotte dienstkring IJsselmeer en Markermeer (in Lelystad). De dienstkringen waren belast met de dagelijkse uitvoering van de (beheers)taken.
Dienst Droogmaking Schouwen-Duivenland
Staatscommissie inzake hooge waterstanden in verband met afsluiting Zuiderzee (Commissie Lorentz)
Geschiedenis van de archieven
Er zijn in het archief van de Dienst der Zuiderzeewerken verschillende ordeningsstelsels te onderkennen. Het directiegedeelte dat zich uitstrekt over de periode 1919 tot 1974 was geordend volgens een bepaald rubriekenstelsel, met in 1937 een overgang naar een ander rubriekenstelsel. In 1937 is het archief herordend naar dat nieuwe ordeningsstelsel. De grondgedachte bij de toepassing van dit stelsel was dat bij eventuele reorganisaties taken (objecten) naar andere directies over konden gaan en dat de betrokken stukken dan makkelijk uit het archief gelicht konden worden.
De begindatum van het geheel was 1 mei 1919, de oprichting van de dienst en de einddatum was 31 december 1974 omdat per 1 januari 1975 een nieuw ordeningssysteem volgens de 'Code Huisman' werd ingevoerd. Van 1975 tot 1980 werden de afzonderlijke stukken zaaksgewijs geordend volgens deze code. De einddatum voor dit gedeelte werd gesteld op 31 december 1980, omdat met ingang van 1 januari 1981 de waterstaatscode werd ingesteld. Dit was een goede reden om het archief af te sluiten, te selecteren en te inventariseren.
Als toegangen op het directiegedeelte voor 1975 had men registratuurplannen *  , indicateurs *  en inhoudsopgaven van de mappen *  . De serie registratuurplannen is niet compleet. Van de elf die er voor de hoofdgroepen zouden moeten zijn, ontbreken er drie. Van 1920 tot 1941 werd er ingeschreven in indicateurs, en van 1942 tot 1975 gebruikte men het 'fiche-doorschrijfsysteem' waarbij de fiches weer de basis voor de indicateurs vormden.
Als toegangen op het directiegedeelte na 1974 had men een ordeningsplan waarin de meest gebruikte codegetallen uit de code Huisman zijn opgenomen, fiches en dwergkopieën * 
Bij de dienstkring- en afdelingsarchieven waren meerdere ordeningsstelsels te onderscheiden; chronologisch, naar object en volgens de code Huisman. Als toegangen op de dienstkring- en afdelingsarchieven had men kaartsystemen en dwergkopieën. * 
Voor de archieven van de afdelingen en voor de archieven van de dienstkringen is er geen algemeen cesuur te noemen omdat oprichting en opheffing niet parallel lopen.
Het bestekkengedeelte besloeg de periode 1969 tot 1980. De stukken werden per bestek in een of meerdere mappen geordend.
Het archief van de Staatscommissie Lorentz is chronologisch geordend. Het archief is officieel overgedragen aan de Dienst der Zuiderzeewerken.
Het dijkherstel in Schouwen-Duivenland werd gedetacheerd aan de Dienst der Zuiderzeewerken en vanaf dat moment begon men daar met het vormen van archief. Het archief is wegens de geringe omvang chronologisch geordend.
Verantwoording van de bewerking
Tijdens de bewerking was het archief verdeeld in een directiegedeelte van voor 1975 en een directiegedeelte van na 1974, de archieven van de afdelingen van de dienst en de archieven van de dienstkringen.
De omvang van het archief van de directie voor 1975 bedroeg voor de bewerking ongeveer 230 m. en na de bewerking 59 m., de omvang van het archief van de directie van na 1975 bedroeg voor de bewerking 62 m. en na de bewerking 9,5 m.
De omvang van de archieven van de afdelingen bedroeg voor de bewerking 227,3 m. en na de bewerking 3,5 m., de omvang van de archieven van de dienstkringen bedroeg voor de bewerking 225 m. en na de bewerking 2,5 m. Het archief van de afdeling D is niet ter bewerking aangeboden.
De archieven zijn geselecteerd op basis van de bij de Rijkswaterstaat toegepaste vernietigingslijsten. De archieven van de dienstkringen en de afdelingen zijn wat informatiebehoud betreft afgestemd op het archief van de Dienst der Zuiderzeewerken (directieniveau), hetgeen inhoudt dat wanneer Identieke informatie op directie- en op lager niveau aanwezig was, de betreffende stukken op lager niveau vernietigd werden.
De eigen ordeningsstructuur van het archief is volledig gehandhaafd. De agenda's en indicateurs zijn geplaatst onder stukken van algemene aard, waarbij een onderscheid is gemaakt tussen de indicateurs die in de periode 1919-1932 het geheel beslaan, de indicateurs die in de periode 1933-1954 de rubrieken beslaan, de indicateurs die in de periode 1954-1974 het geheel beslaan en de overige toegangen. Bij het directiegedeelte van voor 1975 zijn bij de beschrijvingen in de meeste gevallen alleen de rubriekscode en de datering aangegeven. De bestekken zijn als aanhangsel van de hoofdrubrieken achter het rubrieksgedeelte geplaatst. In sommige gevallen, zoals bij commissies en bij de subrubrieken diversen, waar geen voldoende toegankelijkheid bleek zijn nadere omschrijvingen gemaakt. De beschrijvingen van het directiegedeelte van na 1974 bevatten de omschrijving van het gezichtspunt, de handeling, het onderwerp, de plaats en de datering. De classificatie die door de registratuur is gegeven, is zeer sporadisch gewijzigd, aangevuld of verbeterd.
Het archief van de Staatscommissie Lorentz (25 cm.) is als gedeponeerd archief beschouwd.
Na de bewerking is het archief overgebracht naar het Rijksarchief Overijssel en de uiteindelijke bestemming is het Rijksarchief Flevoland.
De te vernietigen stukken zijn na toestemming van de Hoofdingenieur-Directeur naar het Bureau Vernietiging Overheidsarchieven te Apeldoorn gezonden.
Handleiding voor de gebruiker
Er zijn naast de inventaris nog drie toegangen op het archief die door de archiefvormer zijn gemaakt; ordeningsplannen, indicateurs en inhoudsopgaven van de mappen *  In de inventaris is een uittreksel van het ordeningsplan voor het directiegedeelte van na 1975 opgenomen *  .
Directiegedeelte 1919-1974
Directiegedeelte 1975-1980, afdelingen en dienstkringen
Geraadpleegde literatuur
Kerk, J van der, Zestig jaren veranderingen in de organisatie van de Rijkswaterstaat Den Haag: Hoofddirectie van de Waterstaat (1984).
Thijsse, J.Th., Een halve eeuw Zuiderzeewerken 1920-1970 (Groningen 1972)
Wal, L.T. van der, Geschiedenis van de plannen tot afsluiting en de droogmaking van de Zuiderzee, met chronologische lijst van geschriften tot en met het jaar 1922 (‘s Gravenhage 1923).
Hoekman, J. Literatuurrapport ten behoeve van de bewerking van de archieven van de Dienst der Zuiderzeewerken over de periode 1919-1974 (Winschoten 1986).
Laning, S., Researchrapport ten behoeve van de bewerking van de archieven van de Dienst der Zuiderzeewerken I. Rubriekenarchief, 1919-1974 II, Bestekkenarchief, 1969-1980 ('s-Gravenhage 1985).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de dienstkring Noord-Oostpolder, (1937) 1975-1986 (’s-Gravenhage 1986).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de dienstkring Zuid-Flevoland, (1966) 1975-1980 (’s-Gravenhage 1986).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de dienstkring Afsluitdijk, 1927-1980 ('s-Gravenhage 1987).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de dienstkring Flevoland-Oost, (1955) 1957-1980 (’s-Gravenhage 1986).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van het 'Code Huisman archief', 1975-1980. Deel 1 en II (’s-Gravenhage 1986).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de afdeling F (Kunstwerken), 1957-1976 (’s-Gravenhage 1986).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de dieristkring Randmeren, 1977-1980 ('s-Gravenhage 1987).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van de afdeling E (Dijkbouw), 1948-1976 ('s-Gravenhage 1987).
-, Researchrapport ten behoeve van de bewerking van het archief van de dienstkring IJsselmeer en Markermeer, 1956-1980 (’s-Gravenhage 1987).
Bijlage Overzicht van de objecten van de Dienst der Zuiderzeewerken
Proefpolder Andijk
Dijkbouw gestart in 1926
Drooggevallen in 1927

Afsluitdijk
Voorbereidend werk begonnen in 1920
Afsluiting op 28 mei 1931
Officiële opening in 1933

Wieringermeerpolder
Dijkbouw gestart in 1927
Afsluiting op 29 juli 1929
Drooggevallen in 1930

Noordoostpolder
Dijkbouw gestart in 1937
Afsluiting in 1940
Drooggevallen in 1942

Oostelijk Flevoland
Dijkbouw gestart in 1950
Afsluiting in 1956
Drooggevallen in 1957

Zuidelijk Flevoland
Dijkbouw begonnen in 1959
Afsluiting in 1967
Drooggevallen in 1968

Markerwaard
Dijkbouw gestart in 1963.
Bijlage Overzicht van de afdelingen van de Dienst der Zuiderzeewerken
Afdeling A
Afsluiting en IJsselmeer.
Bibliotheek, documentatie en voorlichting. Vanaf 1972 dienstkring Afsluitdijk.

Afdeling B
Waterloopkunde en Hydrografie.

Afdeling C
Waterbouwkundige werken in de Noordoostpolder.
Vanaf 1975 dienstkring Noordoostpolder.

Afdeling D
Werktuigkunde.

Afdeling E
Dijkbouw en grote baggerwerken.

Afdeling F
Kunstwerken.

Afdeling G
Waterbouwkundige werken in Oostelijk Flevoland en toegangswegen.
Vanaf 1979 dienstkring Flevoland-Oost.

Afdeling H
Planologie.

Kenmerken

Datering:
(1918) 1919-1977 (1980)
Omvang in m.:
5,375
Auteur toegang:
Centrale Archief Selectiedienst
Auteur:
Centrale Archief Selectiedienst
Openbaarheid:
Openbaar